Srce je teško između 200 i 450 grama i nešto je veće od veličine Vaše pesnice. Prosečan broj otkucaja srca u toku dana je oko 100.000 puta. Za to vreme ispumpa oko 7.500 litara krvi.
Vaše srce je lokalizovano u sredini grudnog koša, između pluća, iza i nešto ulevo od grudne kosti. Obavija ga srčana kesa (pericardium), membrana koja se sastoji iz dva sloja. Spoljašnji sloj obavija koren velikih krvnih sudova srca i pripaja se delom za kičmeni stub, dijafragmu i druga tkiva u okolini. Unutrašnji sloj je vezan za srčani mišić. Tanak sloj tečnosti razdvaja ova dva sloja i omogućava srcu da se pomera, iako je vezano za telo.
SRČANE ŠUPLJINE
Srce se sastoji od 4 šupljine: gornje šupljine su leva i desna pretkomora, a donje leva i desna komora. Mišićni zid (septum) razdvaja levu i desnu pretkomoru i levu i desnu komoru. Najčešće se koristi podela na levo srce (leva pretkomora i komora) i desno srce (desna pretkomora i komora), pošto tako cirkuliše krv. Normalno se u srcu ne meša krv iz levog i desnog srca. Leva komora je najveća i najjača šupljina srca. Ona ispumpava krv u nejveću arteriju tela – aortu koja preko svojih grana snabdeva celo telo krvlju tj. kiseonikom i hranjljivim materijama.
SRČANI ZALISCI
Protok krvi kroz srce regulišu 4 zaliska (valvule):
- Trikuspidalni zalistak reguliše protok krvi između desne pretkomore i komore
- Pulmonalni zalistak kontroliše protok krvi iz desne komore u pulmonalnu arteriju koja odnosi krv do pluća
- Mitralni zalistak reguliše protok krvi između leve pretkomore i leve komore
- Aortni zalistak kontroliše protok krvi iz leve komore u aortu.
Kroz desno srce protiče krv sakupljena iz svih delova tela preko velikih vena, siromašna kiseonikom (redukovana krv) i odlazi u pluća gde se obogaćuje kiseonikom (oksidovana krv). Oksidovana krv se odvodi preko plućnih vena u levo srce, a zatim aortom do svih delova tela.
PROVODNI SISTEM SRCA
Električni impulsi u srcu dovode do grčenja (kontrakcije) srčanog mišića (miokarda). Impulsi se stvaraju u desnoj pretkomori u tzv. SA čvoru koji se naziva i „prirodni pacemaker srca“. Električni impulsi putuju preko mišićnih vlakana pretkomora i komora i izazivaju grčenje (kontrakciju) srca. SA čvor šalje impulse određenom brzinom (frekvenca srca). Normalna frekvenca srca u stanju mirovanja je od 60-100/min. Međutim, frekvenca se menja u toku telesnog opterećenja, spavanja, stresa ili hormonalnih faktora. U toku spavanja frekvenca može pasti do 40/min, a u toku fizičkog opterećenja porasti na 160/min.
CIRKULATORNI SISTEM SRCA
Srce funkcioniše kao pumpa i preko arterijskih krvnih sudova isporučuje krv bogatu kiseonikom i hranljivim materijama do svih organa, tkiva i ćelija tela. Krv preuzima iz srca najveća arterija u telu aorta koja na svom putu daje grane za glavu i vrat, srce, jetru, creva, bubrege i donje ekstremitete.Venski sistem prikuplja krv bogatu ugljen dioksidom i raspadnim produktima metabolizma iz svih delova tela i nosi je preko dve najveće vene u telu tzv. gornje i donje šuplje vene u desno srce gde preko plućne arterije ta krv odlazi u pluća na „prečišćavanje“. U plućima se krv ponovo obogaćuje kiseonikom, odnosi u levo srce a zatim ponovo do svih delova tela.
KORONARNE ARTERIJE
Pošto se srce sastoji od pretežno mišićnog tkiva, koje se kontinuirano grči i relaksira, ono mora biti konstantno snabdevano kiseonikom i hranljivim materijama. To mu obezbeđuju dve koronarne arterije (leva i desna) koje se odvajaju od korena aorte i obavijaju srce. Početni segment leve koronarne arterije se naziva glavno stablo (left main), a od njega se odvajaju dve grane: prednja silazna i cirkumfleksna grana. Prednja silazna grana leve koronarne arterije se spušta prednjom stranom srca do vrha, a cirkumfleksna ide duž leve strane prema zadnjoj strani srca. Desna koronarna arterija se spušta uz zadnji zid srca (zadnja silazna arterija). Postoje tzv. anatomske varijacije tj. kod nekih ljudi (15%) zadnja silazna arterija nastaje iz leve koronarne arterije (cirkumflekse). Sve ove srčane aterije daju manje grane koje prekrivaju celo srce, a neke ulaze dublje u sam srčani mišić. Koronarne vene prikupljaju krv siromašnu kiseonikom iz ćelija srca i odnose je u desnu pretkomoru.
Kada se holesterol nataloži u zidu koronarne arterije stvori se plak koji sužava lumen arterije i sprečava normalan dotok krvi do određenog dela srca. Posebno je opasno suženje glavnog stabla leve koronarne arterije jer ono daje dve grane koje ishranjuju veliki deo srca. Kada se poveća potreba srca za kiseonikom npr. za vreme većeg fizičkog napora, sužena koronarna arterija ne može da dopremi dovoljno krvi jednom delu srca. U ćelijama srca u toku metabolizma bez kiseonika (anaerobni metabolizam) stvara se veća količina mlećne kiseline (laktat) koja nadražuje nerve u srcu i nastaje bol u grudima tzv. anginozni bol.
ŠTA JE KOLATERALNA CIRKULACIJA?
Kolateralna cirkulacija je mreža tankih krvnih sudova koja u normalnim uslovima nije otvorena. Kada se koronarne arterije suze do tačke kada je protok krvi kroz srčani mišić limitiran (koronarna bolest srca), kolateralna cirkulacija može da se uveća i postane aktivna. To omogućava protok krvi oko blokirane (sužene) arterije do obližnje arterije ili do iste arterije ispod mesta suženja, štiteći srčano tkivo od oštećenja. Osobe koje su fizički aktivne imaju često dobro razvijenu kolateralnu cirkulaciju, što smanjuje učestalost infarkta srca.
KAKO RADI SRCE?
Srce se grči (kontrahuje) i širi (dilatira). Grčenjem obe pretkomore istovremeno, otvaraju se zalisci i krv odlazi u komore koje se šire da bi primile ovu krv. Kontrakcijom komora, zalisci između pretkomora i komora se zatvaraju kako bi sprečili povratak krvi iz komora u pretkomore. Kontrakcijom komora otvaraju se zalisci između komora i velikih arterija i krv se ubacuje u ove arterije. U isto vreme pretkomore se šire i preuzimaju krv iz venskog sistema. Iako se jednake količine krvi izbace iz leve i desne strane srca, leva komora stvara mnogo veći pritisak.
Ako želite da saznate više o ovoj temi, dođite u ordinaciju “Dr Tisa Kojadinović” – kardiolog Novi Sad, ul. Miše Dimitrijevića 5a.
